Jaren van politieke stabiliteit en economische groei werpen in het Ghana van nu hun vruchten af. Het land gaat volledig op de schop. De files in Accra worden aangepakt en overal in het land wordt in de verouderde infrastructuur geïnvesteerd. De verwaarloosde spoorwegen komen weer tot leven en de chaos van particuliere busjes wordt aangepakt. Ondertussen laten de Ghanezen hun humeur niet bederven door de vele werkzaamheden. ‘Morgen wordt alles beter!’, is het motto van de altijd optimistische Ghanees.
Die levenshouding draagt sterk bij aan het beeld van vrolijke chaos, dat de bezoeker aan Ghana als eerste opvalt. Het verkeer in de metropool Accra wringt zich moeizaam voort, ongelukken zijn er weinig. En is er een conflict tussen twee trotro-chauffeurs (de trotro is het rijk beschilderde, met passagiers volgestouwde minibusje dat het openbaar vervoer voor z’n rekening neemt), dan schreeuwen alle inzittenden mee. Om keihard in lachen uit te barsten als het verkeer weer in beweging komt.
Luidruchtig, kleurrijk, vrolijk maar ook vies: het afvalprobleem is een topprioriteit voor het stadsbestuur van Accra. Ook elders in het land schreeuwen milieuproblemen om oplossingen. De aanpak van dergelijke problemen ligt buiten het bereik van de traditionele leiders, de chiefs en subchiefs. Zij laten het graag over aan de formele autoriteiten, maar die hebben geen geld. Of als het er wel is, verdwijnt het nogal eens op onverklaarbare wijze. Men blijft er vrolijk onder.
Ghana is ook een veilig land. De criminaliteit is er een stuk minder dan in de buurlanden, mede omdat de sociale controle groot is. Vrouwen kunnen in Ghana veilig over straat. Niet dat ze geen aandacht trekken, integendeel. De Ghanees is extravert en de huwelijksaanzoeken zijn niet van de lucht. Maar alles, bijna alles, valt met een grapje te pareren.
Traditioneel nemen vrouwen in de Ghanese matrilineaire samenleving een sterke positie in, zowel in de handel als achter de schermen in alle belangrijke familie- en clanaangelegenheden. De argeloze toerist op Accra’s grote Makola Market krijgt de volle laag van de indrukwekkende market queens, onder hun grote hoeden, met hun geld en hun mobieltje opvallend in het decolleté. Ook deze discussies eindigen onveranderlijk in onbedaarlijk gelach.
Hoe chaotisch het dagelijks leven in Ghana soms ook lijkt, het land zelf geldt al decennialang als een baken van stabiliteit tussen chaotische landen.
Ghana’s eerste president, de charismatische Kwame Nkrumah, leidde Ghana al in 1957 naar de onafhankelijkheid en werd daarmee de held van heel Afrika. In de daaropvolgende jaren maakten ook de meeste andere staten in Afrika bezuiden de Sahara zich los van hun voormalige koloniale overheersers. Met zijn streven naar Pan-Afrikanisme en een Afrikaanse Unie bleef Nkrumah een voortrekkersrol spelen; Ghana, the ‘Black Star of Africa’, was voor veel Afrikanen hét gidsland.
Dan bleef het niet. De problemen die zoveel Afrikaanse landen na de onafhankelijkheid teisterden, gingen aan Ghana niet voorbij. Nkrumah werd bij een militaire coup afgezet, waarna burgerregeringen en militaire junta’s elkaar in snel tempo afwisselden. In de jaren tachtig begon een nieuwe periode van stabiliteit. Vanaf 1992 kent Ghana alleen nog democratisch gekozen regeringen; ook economisch ontwikkelde het land zich. Rond de eeuwwisseling volgde een soepele overgang van de regeringsverantwoordelijkheid naar de oppositie, die vier jaar later opnieuw de verkiezingen won. Ghana heeft hiermee zijn rol als Afrikaans gidsland terug. Zeker in de eigen, instabiele West-Afrikaanse regio is de positieve uitstraling van Ghana van groot belang.
De voornaamste bedreiging van Ghana’s stabiliteit is de groeiende kloof tussen arm en rijk, zowel in economisch als in politiek opzicht. Gevaarlijk is dat deze tegenstelling steeds meer langs etnisch/religieuze lijnen loopt, tussen de Ashanti en andere welvarende verwante groepen in het overwegend Christelijke zuiden, en de etnisch verdeelde, traditioneler ingestelde stammen op de savanne in het islamitische noorden. Soortgelijke tegenstellingen liggen aan de basis van de conflicten in buurlanden als Ivoorkust en Nigeria.
Ghana zou zijn rol als Afrikaans gidsland pas werkelijk waarmaken als het deze tegenstellingen succesvol weet aan te pakken. Kansen daarvoor zijn er.
